Açlık Tokluk Mekanizması

    İştah ve doygunluk arasındaki denge, bireylerin beslenmesinde ve ağırlık denetimlerinde önemlidir. Besinlere karşı duyulan bilinçli istek olarak tanımlanan iştah, sindirim sistemi ve merkezi sinir sistemi başta olmak üzere pankreas ve adrenal bezleri tarafından kontrol edilir.

Tokluk fizyolojik, psikolojik ve davranışsal mekanizmaların etkileşimi sonucu oluşan karmaşık bir olaydır. Lezzet, besin miktarı, enerji yoğunluğu, posa ve glisemik indeks gibi birçok faktörden etkilenmektedir. Enerji alımının kontrolü, enerji dengesi, sağlıklı vücut ağırlığının korunması, insanın hayatta kalması için hayati öneme sahiptir. Doygunluk ve doyma, ne kadar tüketeceğimizi düzenleyen karmaşık bir iştah kontrol sisteminin bir parçasıdır.

Doyma, her yemek yenilen zamanda alınan enerji miktarının kontrolünde önemlidir; doygunluk, yemek yeme zamanları arasındaki süreyi etkiler. Toplam günlük enerji alımı, hem o günün yemek yenilen zamanın sayısının hem de yenilen miktarın bir fonksiyonudur. Bu nedenle, hem doyma hem de doygunluk enerji alımını etkiler.

Doyma ve doygunluk başlangıçta tüketilmesi gerekenleri, yiyecek ve içeceklerin tadı, dokusu ve kokusunu, önceki deneyimleri ve beklentileri de içeren duyusal ve bilişsel faktörlerden etkilenir. Yeme işlevi, iştah ve doygunluğu düzenleyen nöronal ve hormonal sinyallerle kontrol edilir. Sindirim ve emilim sisteminde oluşan sinyaller, beyne iletilerek açlık-tokluk döngüsünün yürümesi sağlanır.  Besinlerin ince barsağa girişi ile yemeyi azaltacak ve sonlandıracak peptidlerin salınımı uyarılır. Hormonlar ve sitokinler periferal organlardan salgılanarak, yeme ile enerji kazanımı ve enerji harcanması arasındaki enerji dengesinin kurulmasını sağlarlar. Doygunluk olayının emilim sonrası aşamasında, besinlerin kendisi, beyin de dahil olmak üzere vücudun çeşitli bölgelerindeki uzman reseptörler tarafından, doygunluğu da etkileyen besin durumu hakkında bilgi sağlayarak tespit edilir. Uzun vadede tokluk, leptin gibi vücuttaki yağ deposu seviyesi hakkında bilgi ileten sinyallerden de etkilenebilir. Doyma, yemek yemeyi durduracak sinyalleri veren memnuniyet duygusudur. İnce barsaktan kaynaklanan nöronal ve hormonal sinyaller vücut ağırlığının düzenlenmesi ve obezite üzerinde etkindirler. Enerji alımı ve harcanması arasındaki denge vücut ağırlığının sabit kalması, bu dengenin bozulması ise kilo kazanımı veya kaybı ile sonuçlanır. İştahı tetikleyen hormon ve peptidlerin başlattığı yeme davranışı, doymaya bağlı gastrointestinal peptidler ve pankreatik hormonların salınımı ile sonuçlandırılır.